Viêm tai giữa ở trẻ nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Viêm tai giữa là bệnh về tai khá phổ biến ở trẻ em, đặc biệt là vào thời điểm giao mùa. Trang bị đầy đủ các kiến thức về viêm tai giữa ở trẻ em là cần thiết để các bậc phụ huynh có thể xử lý nhanh chóng, đảm bảo sức khỏe và an toàn cho trẻ. Vậy viêm tai giữa ở trẻ nguyên nhân do đâu, dấu hiệu nhận biết và cách điều trị thế nào? Hãy cùng Wikimom.vn tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé.

1. Viêm tai giữa ở trẻ là gì?

Viêm tai giữa là bệnh nhiễm trùng tai giữa, xảy ra khi virus hoặc vi khuẩn xâm nhập vào tai giữa, khoảng trống phía sau màng nhĩ. Khi trẻ bị viêm tai giữa, tai giữa có thể chưa đẩy mủ, tạo áp lực vào màng nhĩ gây đau buốt và ảnh hưởng đến khả năng nghe của trẻ.

Tùy vào mức độ nhiễm trùng, viêm tai giữa thường được chia thành các loại bao gồm:

1.1. Viêm tai giữa cấp tính

Thường là một biến chứng của rối loạn chức năng vòi nhĩ xảy ra trong một đợt nhiễm trùng đường hô hấp trên do virus.

1.2. Viêm tai giữa mạn tính

Là tình trạng viêm tai giữa dai dẳng, bị chảy mủ lâu ngày qua lỗ thủng màng nhĩ (thường trên 12 tuần).

1.3. Viêm tai giữa ứ dịch

Là tình trạng niêm mạc của tai giữa bị viêm và tiết dịch, nhưng dịch này không chảy ra ngoài tai mà bị ứ lại phía sau màng tai. Dịch ứ có thể là ở dạng thanh dịch, dịch nhầy hoặc keo dính.

2. Nguyên nhân gây viêm tai giữa ở trẻ em

2.1. Hệ miễn dịch non nớt

Hệ miễn dịch kém là nguyên nhân chính khiến các bé dễ mắc bệnh hơn trong đó cảm lạnh là nguyên nhân gây ra nhiễm trùng tai. Đối với trẻ sơ sinh hay các bé nhỏ hơn 3 tuổi do hệ miễn dịch chưa được hoàn thiện nên dễ bị cảm lạnh dẫn đến nhiễm trùng tai.

2.2. Cấu trúc tai chưa hoàn chỉnh

Tai giữa nằm phía sau màng nhĩ và cũng là nơi chứa các xương mỏng manh hỗ trợ thính giác. Những xương này là xương búa (malleus), xương đe (incus) và xương bàn đạp (stapes).

Cấu trúc của tai bao gồm tai ngoài, tai giữa và tai trong. Tai giữa là khoảng trống giữa màng nhĩ và tai trong.

Tai ngoài là vành tai ngoài bên ngoài và ống tai (ống tai ngoài). Tai giữa là không gian chứa đầy không khí giữa màng nhĩ và tai trong. Tai giữa chứa các xương nhỏ truyền các rung động âm thanh từ màng nhĩ đến tai trong. Đây là nơi nhiễm trùng tai xảy ra.

Tai trong chứa mê cung hình xoắn ốc giúp chuyển đổi các rung động âm thanh nhận được từ tai giữa thành tín hiệu điện. Dây thần kinh thính giác sẽ mang những tín hiệu này đến não.

Ngoài ra, còn có vòi nhĩ điều chỉnh áp suất không khí trong tai giữa, kết nối nó với phần trên của họng. VA là những mô lympho phía trên họng, phía sau mũi và gần các vòi nhĩ. VA giúp chống nhiễm trùng do vi khuẩn xâm nhập qua miệng.

Ở trẻ nhỏ, các cấu trúc này chưa hoàn chỉnh. Vòi nhĩ ngắn hơn, ngang hơn khiến vi khuẩn và virus dễ dàng xâm nhập vào tai giữa. Các ống này cũng hẹp hơn nên dễ bị tắc hơn.

Các mô lympho có thể phì đại cản trở hoạt động vòi nhĩ.

3. Các triệu chứng, dấu hiệu viêm tai giữa ở trẻ sơ sinh 

Các triệu chứng của bệnh viêm tai giữa ở trẻ em thường thấy như sau:

• Đau tai: Đau tai là triệu chứng cơ bản nhất mà hầu hết khi bị viêm tai giữa ai cũng gặp phải không chỉ riêng các bé. Tuy nhiên đối với trẻ sơ sinh để nhận biết bé bị đau tai các mẹ có thể thông qua các hành động như dụi hoặc giật tai, quấy khóc, cáu kính, ngủ không ngon giấc.
• Chán ăn, khó chịu, ngủ kém: Khi bị viêm tai giữa, áp lực trong tai bị thay đổi khiến mỗi khi bé nhai, nuốt sẽ bị đau tạo cảm giác khó chịu, mệt mỏi.
• Sốt: Là trường hợp thường gặp phải khi bé bị nhiễm trùng tai và có thể sốt từ 38-39 độ C.
• Chảy dịch tai: Khi thấy dịch màu vàng, nâu hoặc trắng chảy từ trong tai ra bạn cần phải đưa bé đến bệnh viện để kiểm tra vì trong trường hợp này cần phải kiểm tra màng nhĩ bé có bị thủng không để có cách điều trị kịp thời.
• Nghe kém: Hệ thống xương con của tai giữa kết nối với các dây thần kinh gửi tín hiệu đến não. Dịch phía sau màng nhĩ làm giảm chuyển động qua xương con khiến trẻ nghe kém hơn.

4. Hướng dẫn điều trị viêm tai giữa ở trẻ nhanh chóng

Để điều trị viêm tai giữa ở trẻ em bạn cần phải đưa trẻ đến các cơ sở khám chữa bệnh uy tín, các phòng khám nhi trên địa bàn để được chẩn đoán và được các bác sĩ kê đơn thuốc giúp kiểm soát cơn đau và điều trị quá trình nhiễm trùng bằng kháng sinh.

Có thể sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) hoặc acetaminophen để kiểm soát đau. Nếu có bằng chứng lâm sàng về AOM mưng mủ, kháng sinh đường uống được chỉ định để điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn này và amoxicillin liều cao hoặc cephalosporin thế hệ thứ hai là thuốc đầu tay.

Nếu trẻ bị thủng màng nhĩ, bác sĩ có thể tiến hành điều trị bằng kháng sinh nhỏ tai an toàn cho tai giữa như ofloxacin. Điều này mang lại nồng độ kháng sinh cao hơn mà hiếm khi có tác dụng phụ toàn thân.

Khi nghi ngờ nguyên nhân do vi khuẩn, trẻ em và người lớn không dị ứng với penicillin được điều trị bằng kháng sinh amoxicillin liều cao trong 10 ngày. Amoxicillin có hiệu quả tốt trong điều trị viêm tai giữa do nồng độ cao ở tai giữa. Trong trường hợp dị ứng penicillin, Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến cáo dùng azithromycin với liều 10 mg/kg ngày 1 lần, hoặc clarithromycin (15 mg/kg mỗi ngày chia làm 2 lần).

Các lựa chọn khác cho bệnh nhân dị ứng với penicillin là cefdinir (14 mg/kg mỗi ngày chia làm 1 hoặc 2 lần), cefpodoxime (10 mg/kg mỗi ngày, một lần mỗi ngày) hoặc cefuroxim (30 mg/kg mỗi ngày chia làm 2 lần).

Nếu các triệu chứng của trẻ không cải thiện sau khi điều trị bằng amoxicillin liều cao, amoxicillin-clavulanate liều cao có thể được chỉ định với liều lượng 90 mg/kg mỗi ngày của thành phần amoxicillin chia làm 2 lần.

Ở trẻ em bị nôn hoặc trong trường hợp không thể dùng kháng sinh đường uống, bác sĩ có thể dùng ceftriaxone (50 mg/kg mỗi ngày) trong ba ngày liên tiếp qua tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm bắp.

Theo hướng dẫn của Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ, những bệnh nhi đã trải qua bốn đợt AOM trở lên trong 12 tháng nên được làm phẫu thuật mở màng nhĩ bằng cách đặt ống thông màng nhĩ. Việc đặt ống thông màng nhĩ cho phép thông khí khoang tai giữa và duy trì thính giác bình thường. Hơn nữa, nếu bệnh nhi bị viêm tai giữa trong khi đặt ống thông màng nhĩ, có thể được điều trị bằng thuốc kháng sinh nhỏ vào tai thay vì dùng kháng sinh toàn thân.

5. Cần lưu ý gì khi chăm sóc trẻ bị viêm tai giữa

Trẻ bị viêm tai giữa mẹ cần lưu ý những điều sau: 

5.1. Vệ sinh tai

Khi tai trẻ bị chảy dịch mủ, phụ huynh cần chú ý vệ sinh sạch sẽ cho bé bằng cách dùng tăm bông nhẹ nhàng thấm dịch. Chú ý không nên ngoáy và đưa tăm bông vào sâu vì dễ gây đau và tổn thương tai.

5.2. Vệ sinh mũi

Viêm tai giữa thường gây viêm mũi, phụ huynh nên dùng nước muối sinh lý để nhỏ và vệ sinh mũi cho trẻ.

5.3. Vệ sinh miệng lưỡi

Đối với trẻ nhỏ, cha mẹ nên lau miệng cho trẻ vài lần một ngày sau ăn, cho trẻ lớn súc miệng nước muối để làm sạch miệng họng.

5.4. Ăn thức ăn mềm

Trong khi bị viêm tai giữa, hoạt động nhai nuốt sẽ gây đau vùng tai, vì vậy phụ huynh nên cho trẻ ăn thức ăn mềm như cháo, súp, bánh mềm để trẻ dễ ăn hơn.

6. Viêm tai giữa ở trẻ em có tự khỏi không?

Viêm tai giữa ở trẻ em có tự khỏi không là câu hỏi được rất nhiều người quan tâm hiện nay. Đặc biệt là các bậc phụ huynh đang có con nhỏ bị viêm tai giữa. Theo các chuyên gia, viêm tai giữa ở trẻ nhỏ có thể khỏi trong vòng 2 đến 3 ngày nếu được vệ sinh tai đúng cách. Tuy nhiên, nếu nhiễm trùng tai kéo dài hoặc nhiễm trùng tai giữa nghiêm trọng lặp đi lặp lại nhiều có thể gây ra các biến chứng, cha mẹ cần đưa con đến bệnh viện để được thăm khám và điều trị chuyên khoa để bệnh không chuyển biến nặng hơn.

7. Cách phòng viêm tai giữa cho trẻ

Một số thói quen sống tích cực có thể giúp bảo vệ trẻ khỏi nhiễm trùng tai. Các biện pháp có thể bao gồm:

• Cho trẻ bú mẹ trong ít nhất 6 tháng để giúp ngăn ngừa sự phát triển của các đợt nhiễm trùng tai sớm. Nếu trẻ bú bình, hãy bế trẻ ở một góc nghiêng thay vì đặt trẻ nằm xuống với bình sữa.
• Tránh cho trẻ tiếp xúc với khói thuốc thụ động, có thể làm tăng số lượng và mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng tai.
• Cha mẹ và trẻ em nên rửa tay kỹ và thường xuyên. Đây là một trong những cách quan trọng nhất để ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn có thể gây cảm lạnh dẫn đến nhiễm trùng tai.
• Đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch vì một số loại vắc xin có thể giúp ngăn ngừa nhiễm trùng tai như cúm, phế cầu…

Viêm tai giữa rất phổ biến ở trẻ em. Mặc dù đây là bệnh lành tính nhưng phụ huynh không nên chủ quan vì các biến chứng của bệnh có thể ảnh hưởng tới thính lực của trẻ suốt đời. Các biến chứng sọ não nghiêm trọng khác còn có thể đe dọa tính mạng, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Phụ huynh nên đưa trẻ tới bệnh viện thăm khám để được điều trị phù hợp, giúp bé mau khỏi bệnh viêm tai giữa, tránh các biến chứng nghiêm trọng.